Scoby – wszystko o grzybku do kombuchy

Scoby potocznie nazywany grzybkiem do kombuchy to symbiotyczna kultura bakterii i grzybów, która używana jest między innymi do fermentacji tego cennego napoju.

Co to scoby?

Scoby to skrót od wyrażenia Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast. Jest to oznaczenie symbiotycznej kultury bakterii i drożdży, która odgrywa dużą rolę w procesie fermentacji napojów. Dokładniej mówiąc grzybek scoby tworzą kolonie symbiotycznych mikroorganizmów, które zawierają wiele rodzajów bakterii kwasu octowego (na przykład Acetobacter), a także drożdże (na przykład Saccharomyces cerevisiae). Wszystkie te mikroorganizmy współdziałają ze sobą i przekształcają obecne w napoju cukry w alkohol, a potem w kwas octowy, przez co powstaje charakterystyczny smak. Scoby ma galaretowate, żelowe struktury o różnych kształtach i rozmiarach. Grzybek może mieć postać płytki, krążka lub jakiejś grubej warstwy. Wraz z upływem procesu fermentacji może on dalej rosnąć i tworzyć kolejne, różne warstwy. Jest on na tyle duży, że można go zobaczyć gołym okiem. Jeśli będzie odpowiednio przechowywany i pielęgnowany, to można go wykorzystać w późniejszym czasie jako starter do fermentacji innych napojów.

Grzybek do kombuchy – jakie wykorzystanie?

Scoby (Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) wykorzystywany jest głównie do produkcji kombuchy. Może on być stosowany jako starter do procesu fermentacji tego napoju, gdzie dodawany jest on do posłodzonej herbaty i pozostawiany jest na pewien czas do fermentacji, podczas której wprowadza pożądane mikroorganizmy, co tworzy charakterystyczny smak oraz kwasowość. Grzybek kombucha można rozmnażać i używać go do produkcji kolejnych porcji tego napoju. Polega to na tym, że gdy scoby rośnie i tworzy nowe warstwy, to można je oddzielać i wykorzystać jako oddzielne startery do fermentacji. Grzybek można także użyć do produkcji innych fermentowanych napojów i potraw. Warto tu zaznaczyć, że scoby jest organizmem żywym, dlatego niezależnie od sposobu jego zastosowania należy się z nim odpowiednio obchodzić.

Jak wyhodować grzyba do kombuchy?

Grzyb kombucha jak zrobić? Wyhodowanie grzybka wymaga zachowania odpowiedniej czystości. Trzeba bezwzględnie uniknąć zanieczyszczeń. Dlatego w pierwszej kolejności należy zadbać o czyste stanowisko pracy, zaś następnie zdobyć starter scoby. Można go uzyskać od znajomych lub po prostu kupić w sklepie – na przykład sklepie internetowym specjalizującym się sprzedawaniu takich artykułów. Ważne, żeby pochodziło ono ze sprawdzonego, rzetelnego źródła. Następnym krokiem jest przygotowanie herbaty czarnej lub zielonej, posłodzonej odpowiednią ilością cukru. Po ostudzeniu jej do temperatury pokojowej można do niej dodać grzybka (nie można go dodawać do gorącej herbaty, ponieważ może to zaszkodzić mikroorganizmom). Musi on być całkowicie zanurzony w płynie, dzięki czemu uniknie się powstania pleśni. Naczynie na koniec należy zakryć, na przykład gazą, aby zabezpieczyć napój przed insektami, zanieczyszczeniami, ale jednocześnie umożliwiając wymianę gazów. Tak przygotowaną mieszankę trzeba umieścić w miejscu o stałej temperaturze pokojowej i pozostawić ją do fermentacji na około 2 tygodnie – czas ten jest uzależniony od preferowanego smaku i kwasowości. Można co jakiś czas sprawdzać, czy kombucha osiągnęła już odpowiedni smak.

Do czego poza kombuchą używa się scoby?

Poza kombuchą scoby można wykorzystać również do:

• produkcji fermentowanych napojów (robi się je podobnie jak kombuchę - dodaje się go do posłodzonego napoju i pozostawia do fermentacji);
• produkcji fermentowanych potraw (scoby dodawane jest do surowych warzyw i pozostawia do fermentacji w celu wprowadzenia pożądanych mikroorganizmów);
• zastosowania w kosmetyce (coraz częściej scoby wykorzystywane jest jako składnik kosmetyków jako naturalne źródło probiotyków i kwasów organicznych);
• kompostowania (po zakończonej fermentacji, scoby można użyć jako dodatek do kompostu, dzięki czemu wesprze on proces rozkładu organicznego, jak i dostarczy cennych bakterii glebie).

Przy każdym z tych zastosowań trzeba pamiętać o przestrzeganiu odpowiednich standardów higieny, dzięki czemu zapewni się im skuteczność i bezpieczeństwo.

Przykłady fermentowanych napojów przez scoby

Do podstawowych przykładów napojów fermentowanych przy pomocy scoby poza kombuchą można zaliczyć między innymi:

• Jun (jest to napój podobny do kombuchy, który różni się tym, że zamiast herbaty zielonej lub czarnej stosuje się herbatę zieloną i miód jako słodzika, fermentacja odbywa się przy użyciu specjalnej odmiany scoby, takiej która zdecydowanie lepiej współpracuje właśnie z miodem);
• kwas chlebowy (nazywany także chlebem w płynie lub chlebem żytnim - jest to fermentowany napój przy użyciu kultury bakterii i drożdży; scoby jest tutaj używane do rozpoczęcia procesu fermentacji; kwas chlebowy charakteryzuje się delikatnym, lekko kwaśnym smakiem oraz zawartością naturalnych bąbelków).

Przykłady zastosowania scoby w kosmetyce domowej

Kombucha grzyb bywa także wykorzystywany w kosmetyce domowej, przede wszystkim jako naturalne źródło probiotyków i kwasów organicznych. Do najciekawszych zastosowań zaliczyć można na przykład:

• przygotowanie toniku do twarzy (kawałki scoby umieszcza się w słoiku i zalewa wodą destylowaną lub octem jabłkowym; mieszankę pozostawia się na kilka tygodni, aby wszystkie składniki z grzybka przeniknęły do roztworu, potem wystarczy go przecedzić i można przemywać nim twarz – taki tonik pomoże w utrzymaniu równowagi pH skóry, wzmocni jej naturalną florę bakteryjną i nawilży);
• przygotowanie maseczki do twarzy (drobne kawałki scoby miesza się z innymi dowolnymi składnikami, na przykład z jogurtem naturalnym, miodem, aloesem czy oliwą z oliwek; taką mieszankę nakłada się na twarz i pozostawia na około 20 minut – taka maseczka pomoże nawilżyć skórę oraz złagodzić podrażnienia);
• przygotowanie kąpieli probiotycznej (kilka kawałków scoby wrzuca się do wanny z ciepłą wodą; taka kąpiel może korzystnie wpłynąć na skórę, między innymi pomóc w utrzymaniu równowagi mikroflory).

Bardzo ważne jest tu to, aby w każdym z wymienionych zastosowań używać czystego i sprawdzonego scoby. Warto też przed ich rozpoczęciem przeprowadzić test na małej powierzchni skóry, aby sprawdzić, jak zareaguje ona na stworzony preparat. Jeśli ktoś nie będzie wiedział, czy może używać takich kosmetyków, to powinien najpierw skonsultować się ze swoim dermatologiem.

Jak przechowywać scoby?

Jak przechowywać grzybek kombucha? Istnieje kilka sposobów, które utrzymają scoby w dobrej kondycji i pozwalają na jego dłuższe przechowywanie. Należą do nich następujące metody:

• przechowywanie w płynie fermentacyjnym, w którym grzyb został wyhodowany (płyn musi być w szczelnie zamkniętym pojemniku);
• przechowywanie w płynie zasadowym, na przykład woda octowa, którą robi się z połączenia wody filtrowanej lub destylowanej z octem jabłkowym - w proporcji 1:1.

Jeśli chce się przedłużyć trwałość grzybka herbacianego, to można go umieścić w lodówce w naczyniu z płynem fermentacyjnym. Bardzo ważne jest również regularne odświeżanie, które polega na wymianie tego płynu na świeży - wszystko po to, aby grzyb miał dostęp do składników odżywczych. Pamiętać również należy o zachowaniu czystości, co jest szczególnie ważne, aby zapobiec wszelkim zanieczyszczeniom.

Jakie zalety ma scoby?

Grzybek herbaciany posiada wiele zalet. Można tutaj wyróżnić między innymi to, że:

• jest źródłem probiotyków (różnych korzystnych bakterii drożdży i kwasu octowego), które poprawiają mikroflorę jelitową i wspierają trawienie, zatem regularne spożywanie produktów fermentowanych przez tego grzyba, może wpłynąć na poprawę układu trawiennego oraz na wzmocnienie układu odpornościowego;
• wytwarza enzymy, które są odpowiedzialne za wspieranie trawienia i przyswajanie składników odżywczych, zatem regularne spożywanie produktów fermentowanych przez scoby może wpłynąć na poprawę prawidłowego funkcjonowanie układu trawiennego;
• może wspierać detoksykację - regularne spożywanie produktów fermentowanych przez tego grzyba może pomóc w pozbywaniu się toksyn z organizmu oraz eliminowaniu szkodliwych substancji, co może korzystnie wpłynąć na prawidłowe funkcjonowanie wątroby.

Należy tu koniecznie zaznaczyć, że każdy organizm jest inny i może inaczej zareagować na spożywanie produktów fermentowanych przez scoby.

Na co uważać hodując scoby?

Grzybek herbaciany jest dość wymagającym produktem w hodowli. Warto tutaj zwrócić uwagę na kilka kwestii, a mianowicie:

• jest on podatny na zanieczyszczenia;
• jest on wrażliwy na temperaturę i wilgotność;
• wymaga on regularnego odświeżania w przypadku dłuższego przechowywania;
• ma on tendencję do nadmiernego kwaszenia.

Czy scoby może powodować jakieś negatywne skutki zdrowotne?

Scoby uznawane jest za bezpieczne do spożycia, jednak może powodować negatywne skutki u niektórych osób. Do niepożądanych dolegliwości można tutaj zaliczyć między innymi:

• możliwość wystąpienia różnych reakcji alergicznych (u niektórych osób może pojawić się reakcja alergiczna na któryś ze składników obecnych w scoby czy też w fermentowanych produktach przez scoby; objawić się to może obrzękiem, wysypką skórną, trudnościami w oddychaniu czy też świądem - dlatego osoby zmagające się z jakimiś alergiami powinny zachować ostrożność);
• możliwość wystąpienia różnych reakcji żołądkowo-jelitowych (u niektórych osób mogą wystąpić niepożądane objawy żołądkowo-jelitowe po spożyciu samego scoby bądź produktów przez niego fermentowanych; objawić się to może na przykład wzdęciami, biegunkami, zaparciami, gazami czy też bólem brzucha – dlatego osoby zmagające się z chorobami żołądkowo-jelitowymi lub cierpiące z powodu wrażliwości na kwasowość także powinny zachować ostrożność).

Powyższe reakcje są bardzo rzadkimi przypadkami. U większości osób nie powinny wystąpić negatywne skutki po spożyciu tego grzyba lub produktów przez niego fermentowanych. Jeśli ktoś będzie miał wątpliwości odnośnie tej kwestii, to powinien skonsultować to ze specjalistą.

Scoby to cenna kultura bakterii i grzybów, dzięki której można stworzyć fermentowane produkty.