Królowa pszczół - wszystko, co chciałbyś wiedzieć!

Królowa pszczół - wszystko, co chciałbyś wiedzieć!

 

Jak większość z nas wie, pszczoły żyją w skupiskach zwanych rojem pszczelim, zamieszkując wspólnie znajdujące się w danym ulu gniazdo. Struktura społeczna roju jest niezwykle złożoną kwestią, choć ogólną zasadą jest, iż w jej obrębie wyróżniamy trutnie, robotnice oraz oczywiście królową matkę. Poniższy artykuł będzie poświęcony przede wszystkim jej- temu ile żyje królowa pszczół, jakie ma zadania oraz w jaki sposób sprawuje władze nad resztą roju.

Rój pszczeli – struktura społeczna

Aby dobrze zwizualizować sobie rolę królowej pszczół oraz jej pozycję w pszczelim roju, warto zwięźle nakreślić dynamikę społeczną panującą w tej grupie. Przeciętny rój obejmuje kilkadziesiąt tysięcy owadów. Królowa matka składa jaja niezapłodnione (z takich wylęgają się samce) lub zapłodnione. Z tych drugich wyklują się oczywiście samice, choć to czy finalnie staną się one robotnicami czy królowymi matkami zależy od sposobu ich żywienia. Przyszłe robotnice (wraz z osobnikami płci męskiej) otrzymują pokarm w postaci miodu, papki (będącej połączeniem miodu i pyłku) oraz mleczka. Larwy predysponowane do stania się nowymi królowymi matkami karmione są zaś jedynie mleczkiem. Przygotowaniem do rozwoju królewskich larw jest przyszykowanie królewskich komórek, czyli tak zwanych mateczników, w których nastąpi rozwój młodocianych pszczół. Są one nieco większe, niż komórki przeznaczone dla zwykłych robotnic.  Taki sposób rozmnażania owadów odpowiada na częste pytanie, jak rodzi się królowa pszczół. Co ciekawe, robotnice również składają jaja, ale jako że mogą być one jedynie niezapłodnione, wykluwają się z nich wyłącznie samce. Wylęg larw z jaj cechuje się różną długością czasu - w przypadku królowej matki będą to 2 tygodnie, robotnicy 3 tygodnie, a trutnia - miesiąc.

Ponieważ mamy do czynienia z wieloma larwami odżywianymi w taki sposób, aby wyrosły z nich królowe matki nasuwa się pytanie - dlaczego w późniejszym czasie istnieje tylko jedna “przywódczyni”? Rozwiązanie jest dosyć proste. Pierwsza matka, która wylęgnie się z jaja zabija swoje konkurentki. Następnie (oczywiście po osiągnięciu dojrzałości płciowej) udaje się na lot godowy, podczas którego zostaje zapłodniona. W tym samym czasie poprzednia królowa pszczół wraz z częścią swojego roju opuszcza gniazdo i poszukuje nowego miejsca zamieszkania. Nowa władczyni wraca z lotu godowego i zajmuje jej miejsce. Tak właśnie rodzi się nowa królowa pszczół.

Jeżeli chodzi o robotnice, jak sama nazwa wskazuje - zajmują się one przede wszystkim pracą na rzecz gniazda. Ich zadaniem jest nie tylko zdobywanie pokarmu oraz otaczanie królowej opieką, ale również obrona gniazda przed obcymi owadami oraz drapieżnikami, dbanie o porządek na terenie ula oraz wychowywanie młodych pszczół. Zajmują się także budową plastrów oraz zbieraniem nektaru. W obrębie grupy robotnic wyróżniamy także osobniki zwane zbieraczkami, które zdobywają nektar oraz pyłki kwiatowe oraz zanoszą je do gniazda.

Oczywiście, w obrębie pszczelego roju możemy znaleźć także trutnie, chociaż są one obecne w ulu jedynie wiosną. Choć zabrzmi to dosyć okrutnie, ich jedynym zadaniem jest unasiennienie królowej pszczół podczas jej lotu godowego. Poza tym, są one zupełnie bezużyteczne - nie zbierają pyłku ani nektaru, nie pomagają w rozwoju młodych owadów, nie dbają o porządek panujący w ulu i tak naprawdę nie pełnią żadnej innej funkcji na rzecz rozwoju gniazda. Zazwyczaj giną na jeden z dwóch sposobów- albo bezpośrednio po kopulacji, albo późną jesienią na skutek panującego chłodu.

Kim jest królowa pszczół?

Skoro wiemy już skąd bierze się królowa pszczół, warto dowiedzieć się także, kim ona właściwie jest i jaką rolę pełni. Ma ona bowiem najważniejsze zadanie w całej hierarchii roju- to od niej zależy dalsze rozmnażanie pszczelej rodziny oraz rozwój gniazda. Jest to więc bardzo odpowiedzialna pozycja. Co więcej, w sytuacji kiedy inne osobniki z roju uznają, że dana pszczoła nie spełnia się jako królowa pszczół, taki osobnik zostaje bezceremonialnie usunięty z gniazda. Jeżeli w gnieździe z jakiegoś powodu zabraknie matki, pozostałe pszczoły przestaną bronić swojego domu przed ewentualnymi intruzami i dojdzie do rabunków w obrębie ula. Jest to wynik braku komunikacji pomiędzy członkami roju, na skutek niewydzielania przez królową matkę odpowiednich feromonów.

Królowa matka cechuje się, w przeciwieństwie do robotnicy (której życie rzadko kiedy przekracza długość miesiąca) znaczną długowiecznością. Pszczoła o takiej pozycji żyje zazwyczaj nawet 5 lat. Ciekawą informacją jest również fakt, że królowa korzysta ze swojego żądła (zwanego owipozytorem z uwagi na jego rozrodczą funkcję) jedynie w sytuacji walki z innymi królowymi. W innych sytuacjach, jest ona broniona przez swoje robotnice - mimo, iż jest ona od nich o wiele większa oraz silniejsza. Ponadto, lot godowy jest jedyną okazją, przy której królowa opuszcza gniazdo. Całą resztę życia spędza w ulu.

Jak rozpoznać królową pszczół?

Przeciętna pszczoła posiada ciało podzielone na trzy odcinki - głowę, tułów oraz odwłok, pokryte twardym oskórkiem oraz owłosioną skórą. Pszczoły zaopatrzone są również w oczy i czułki, będące charakterystycznymi dla nich narządami zmysłu. Posiadają one także dwie pary skrzydeł oraz trzy pary nóg. Na końcu odwłoku zlokalizowany jest aparat żądłowy z zawartym w nim żądłem. Odwłok zawiera również gruczoł zapachowy. Robotnice posiadają dodatkowo trąbkę przeznaczoną do zbioru nektaru i żuwaczki do przerobu wosku, zdobywania pyłku oraz usuwania zbędnych odpadów z ula.

Rozpoznanie królowej pszczół jest, wbrew pozorom, dosyć prostym zadaniem. Z uwagi na wybitnie istotną funkcję matki, pszczelarz zawsze oznacza ją w specjalny sposób. Przy użyciu przystosowanego do tego celu kleju, do królowej pszczół przyklejana jest tak zwana opalitka - kolorowe kółko mające za zadanie nie tylko wyróżnić królową, ale również wskazać na jej rok urodzin. Dzięki temu, hodowca może również otoczyć matkę szczególną opieką.

Ponadto, królowa matka jest zazwyczaj większa od innych samic. Cechuje się również dużych rozmiarów odwłokiem (musi on bowiem pomieścić obszerne jajniki), brzuchem oraz klatką piersiową. Bardziej zaawansowani pszczelarze są w stanie zauważyć także, że królowa odznacza się również zredukowanymi narządami gębowymi oraz oczami i czułkami o mniejszych rozmiarach, niż w przypadku robotnic. Ma również mniejszy mózg oraz głowę o dosyć owalnym kształcie. Odnóża królowej pszczół nie posiadają koszyczka do zbierania pyłku roślinnego, ponieważ matka najzwyczajniej na świecie nie musi go kolekcjonować. Matka nie ma także gruczołów woskowych, ani zapachowych.

Co należy do zadań królowej pszczół?

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że tak naprawdę najważniejszą funkcją królowej jest udanie się na lot godowy, kopulacja z trutniami oraz złożenie jaj. Podczas lotu godowego królowa pszczół kopuluje z wieloma (nawet 30) trutniami, które napełniają jej zbiornik nasienny koniecznym do zapłodnienia nasieniem. Jest to jedyna w życiu matki kopulacja, która kończy się także śmiercią wszystkich trutni biorących w niej udział (dzieje się tak na skutek usunięcia ich aparatu kopulacyjnego po zakończonym akcie płciowym).

Oprócz tego, do zadań królowej matki należy produkcja oraz wydzielanie feromonów. Są to bardzo ważne związki chemiczne, umożliwiające pszczołom komunikację wewnątrzgatunkową i rozprowadzane pomiędzy owadami na drodze wymiany pokarmu cukrowego. Feromony nie tylko wabią trutnie podczas lotu gotowego matki, ale są także informacją dla robotnic, aby opiekowały się królową. Ponadto, feromony odpowiadają za charakterystyczny dla każdego roju indywidualny zapach. Dzięki temu pszczoły potrafią znaleźć swoje gniazdo oraz rozpoznać, że dostał się do niej intruz w postaci obcego owada. W takiej sytuacji, najczęściej zostaje on zabity lub ewentualnie przyjęty przez rój w sytuacji, kiedy taka pszczoła dostarczyła do gniazda pyłki roślin.

Królowa pszczół - inne ważne informacje

Życie pszczół jest niezwykle fascynujące, a funkcjonowanie królowej matki jest jedynie niewielką częścią działalności roju oraz cechującej go struktury społecznej. W tym miejscu podzielimy się z Państwem jeszcze paroma interesującymi faktami z życia królowej pszczół oraz jej królestwa.

Przykładowo, pszczelarze chcący kupić królową matkę do własnej pasieki, mogą przebierać w szerokiej gamie wyselekcjonowanych “władczyń”. Istnieje opcja wyboru zarówno zapłodnionej królowej lub takiej, która jest dopiero gotowa na wyruszenie w podróż godową (czyli dziewiczej królowej matki). Co ciekawe, zazwyczaj pszczelarze wymieniają królowe częściej, niż wynika to z długości ich życia (a więc średnio 3-5 lat). Matki hodowlane rotowane są zazwyczaj co dwa lata. Jak już wspomniano, część robotnic podąża za królową pszczół, która z jakiejś przyczyny musi opuścić gniazdo. Ta grupa nazywana jest rojem - towarzyszy on byłej królowej, aby do końca życia otaczać ją opieką. Jest to niezwykle ciekawy i wzruszający dowód wierności pszczelich robotnic.

Pszczeli rój może funkcjonować wiele lat, chociaż zależnie od pory roku, struktura społeczna gniazda podlega wielu zmianom. Przed okresem zimowym, trutnie wyganiane są z ula a pszczoły płci żeńskiej rozpoczynają etap zimowania. Wtedy to znacznie zmniejsza się stopień ich aktywności, pszczoły owady posilają się zapasami zgromadzonymi wcześniej przez robotnice i gromadzą w ścisłej grupie aby zapobiec utracie ciepła. Co istotne, zapasowy miód jest sprawiedliwie rozdzielany pomiędzy wszystkie mieszkanki ula, choć oczywiście pierwszeństwo zawsze ma bezwzględnie królowa pszczół - jej potrzeby są bowiem najważniejsze. Wiosna z kolei to okres intensywnej pracy pszczół, kiedy to zapylają one olbrzymie ilości roślin. Wynikiem tej pracy jest szeroka gama pszczelich produktów, które doskonale znamy z codziennego życia - miód, wosk, pierzga czy pszczeli pyłek. Oczywiście, praca pszczół przyczynia się także do przenoszenia pyłku pomiędzy roślinami - to umożliwia ich owocowanie oraz wytwarzanie nowych nasion. 

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium